Region:
Park Narodowy Półwyspu Dilek i Delty Rzeki Büyük Menderes (tr. Dilek Yarimadası - Büyük Menderes Deltası Milli Parki), nazywany przez mieszkańców okolicy w skrócie Milli Park, to malownicze miejsce, odpowiednie zarówno do wędrówek górskich, obserwacji dzikich zwierząt, jak i wypoczynku na plaży połączonego z kąpielą w krystalicznie czystych wodach Morza Egejskiego.
Widok z półwyspu Dilek na Morze Egejskie i wyspę Samos
Półwysep Dilek został objęty ochroną jako Park Narodowy w 1966 roku na obszarze około 11 hektarów. W 1994 roku do Parku Narodowego włączono dalsze 16,5 hektara należących do delty rzeki Büyük Menderes. Tereny Parku Narodowego są jedynie częściowo dostępne dla turystów - zachodnia część półwyspu to obszar wojskowy.
Geografia i geologia
Półwysep Dilek jest miejscem, gdzie masyw gór Samsun o całkowitej długości 20 km i szerokości 6 km schodzi do Morza Egejskiego. Najwyższym punktem półwyspu (1237 metrów n.p.m.) jest góra Dilek, która w czasach antycznych znana była jako Mykale.
Masyw góry Mykale
W tamtym okresie historii prawie cały grzbiet masywu Samsun stanowił wysunięty w Morze Egejskie półwysep, który przynależał do terenów osadnictwa jońskiego. Na południowym brzegu półwyspu leżało miasto Priene, a po drugiej stronie głębokiej zatoki - Milet. Do tej zatoki uchodziła rzeka Meander (czyli obecnie Büyük Menderes). Bogate w muł wody rzeki stopniowo zamieniały zatokę w żyzną równinę, przez którą obecnie rzeka płynie zakolami nazywanymi od jej imienia meandrami. Z długiego półwyspu zachował się jedynie jego zachodni koniec, tworzony przez masyw góry Mykale.
Chronologiczna ilustracja zamulania zatoki przez rzekę Meander - ekspozycja Muzeum w Milecie
Góra Mykale stanowi część większego grzbietu górskiego, który ciągnie się w kierunku zachodnim, częściowo pod wodami Morza Egejskiego, wystając na powierzchnię jako wyspa Samos. W kierunku północno-wschodnim przedłużeniem grzbietu są góry Aydin (tr. Aydin Dağlari) czyli starożytne pasmo Messogis. Cały obszar górski w okolicach rzeki Büyük Menderes jest nazywany Masywem Menderes.
Widok na wyspę Samos
Masyw Mykale zbudowany jest głównie ze skał metamorficznych. Marmury i wapienie uformowały się w erze mezozoicznej, łupki - w paleozoiku, a najmłodsze zlepieńce - w kenozoiku. Bogactwo skał w obrębie masywu nie uszło uwagi antycznych budowniczych i rzeźbiarzy jońskich.
Góra Mykale przecinana jest licznymi wąwozami, którymi płyną strumienie mające swe źródła na górze. Największym wąwozem jest Oluk - jego klify mają wysokość sięgającą 200 metrów. Główne niewysychające strumienie w masywie Mykale to: Bal Deresi, Şarap Dami i Oluk Dereleri. Obfite źródła wody w obrębie masywu zapewniają odpowiednie nawodnienie bogatej roślinności porastającej zbocza górskie.
Północne wybrzeże półwyspu Dilek
Flora półwyspu Dilek
Niezmiernie bogata flora półwyspu Dilek składa się z 804 rodzajów roślin należących do 95 rodzin. Sześć rosnących tu gatunków roślin to endemity półwyspu, a dalszych 18 gatunków jest endemitami Turcji.
Grzbiet góry Mykale stanowi granicę pomiędzy sferą kserofitów czyli roślin sucholubnych, porastających południowe zbocza a zalesionymi zboczami północnymi, na których rośnie makia oraz las mieszany.
Las mieszany
Na terenie półwyspu Dilek można odnaleźć większość gatunków należących do formacji roślinnej nazywanej makią, występującej w wilgotnych siedliskach nad Morzem Śródziemnym. Makia jest formacją wtórną, która wyrosła w miejscu pierwotnych lasów dębowych, wyrąbanych za czasów rzymskich. Makię tworzą zarośla złożone ze skarlałych drzew (np. dębu ciernistego Quercus coccifera), dzikich odmian oliwek i pistacji (w tym Pistacia lentiscus znana w Grecji jako mastyka), drobnolistnych krzewów (np. mirtu i wrzośca) oraz roślin zielnych.
Dąb ciernisty
Na obszarach nieco bardziej wilgotnych można natrafić na: oleandry (Nerium oleander), platany wschodnie (Platanus orientalis), jesiony mannowe (Fraxinus ornus), wawrzyny szlachetne (Laurus nobilis), cyprysy wiecznie zielone (Cupressus sempervirens) oraz jeżyny (Rubus fruticosus).
Mieszany las z przewagą drzew iglastych sięga wysokości 700 metrów n.p.m. Główne gatunki tworzących go na półwyspie Dilek drzew i krzewów to: sosna kalabryjska (Pinus brutia), jałowiec fenicki (Juniperus phoenicea), różne gatunki wiązów (Ulmus), klon wieczniezielony (Acer sempervirens), lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos), jarząb brekinia (Sorbus torminalis) oraz migdałowiec pospolity (Prunus dulcis).
Sosna kalabryjska
Półwysep Dilek to jedyne miejsce w południowej Anatolii, na którym rośnie charakterystyczny dla obszarów północnych tej krainy kasztan jadalny (Castanea sativa) oraz rzadko występująca w Turcji kalina wawrzynowata (Viburnum tinus).
Z powodu wyjątkowej różnorodności flory półwysep Dilek został uznany przez Radę Europejską za Rezerwat Biogenetyczny Flory (ang. Flora Biogenetic Reserve Area).
Południowe wybrzeże półwyspu Dilek
Fauna półwyspu Dilek i delty Büyük Menderes
Obszar półwyspu Dilek zamieszkuje 28 gatunków ssaków. Półwysep jest najdalej na zachód wysuniętym miejscem występowania bliskiej wyginięcia pantery anatolijskiej (Panthera pardus tulliana), chociaż kwestia istnienia żyjących przedstawicieli tego gatunku jest dyskusyjna.
W przybrzeżnych wodach mieszkają mniszki śródziemnomorskie (Monachus monachus), które zaliczane są do 10 najrzadszych gatunków ssaków morskich na świecie. Rozmnażają się one w jaskiniach znajdujących się wzdłuż wybrzeży półwyspu.
Północne wybrzeże półwyspu Dilek
Do zwierząt zamieszkujących lasy półwyspu należą: niedźwiedzie brunatne (Ursus arctos), borsuki (Meles meles), dziki (Sus scrofa), karakale (Caracal caracal) - drapieżne ssaki z rodziny kotowatych, rysie euroazjatyckie (Lynx lynx), szakale złociste (Canis aureus) oraz hieny pręgowane (Hyaena hyaena).
Dziki zamieszkujące półwysep Dilek
Oprócz ssaków, na półwyspie mieszkają przedstawiciele 42 gatunków gadów i płazów, w tym 6 gatunków żab, 5 gatunki żółwi, 15 gatunków jaszczurek i 16 gatunków węży. Do najciekawszych okazów należą: ropucha szara (Bufo bufo), żaba śmieszka (Rana ridibunda), żółw śródziemnomorski (Testudo graeca), hardun (Stellagama stellio) - jaszczurka z rodziny agamowatych, zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), ślepucha robakowata (Typhlops vermicularis) - bardzo mały wąż wyglądem przypominający dżdżownicę, połoz kaspijski (Coluber jugularis) - duży wąż, osiągający nawet 3 metry długości oraz wąż koci (Telescopus fallax).
Kameleon
Delta rzeki Büyük Menderes to obszar równiny akumulacyjnej o charakterze zalewowym, na który składają się zasolone moczary i tereny namułowe oraz kilka lagun. Z powodu biologicznej różnorodności zamieszkujących tereny delty gatunków, w tym zagrożonych i endemicznych, jest to obszar chroniony na mocy międzynarodowych porozumień oraz Konwencji Barcelońskiej z 1976 roku. Konwencja ma na celu ochronę obszarów śródziemnomorskich przez zanieczyszczeniami.
Na terenie delty mieszka 250 gatunków ptaków, z których 70 wybrało ten obszar jako miejsce odpowiednie do zwiększania liczebności swojego gatunku. Do ptaków rozmnażających się tutaj należą: kormoran mały (Microcarbo pygmaeus), czapla nadobna (Egretta garzetta), pustułeczka (Falco naumanni) - niewielki ptak drapieżny z rodziny sokołowatych oraz bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla).
Kaczka na południowym wybrzeżu półwyspu Dilek
Laguny i słone bagniska delty Büyük Menderes zajmują obszar około 320 km kwadratowych i zapewniają habitat dla wielu morskich stworzeń. Ryby zamieszkujące wody w okolicach delty to, między innymi: leszcz (Abramis brama), labraks (Dicentrarchus labrax), mugilowate (Mugilidae), sola zwyczajna (Solea solea) oraz dorada (Sparus aurata). Pozostałe stworzenia morskie żyjące w tych wodach to: ośmiornica zwyczajna (Octopus vulgaris), czerwona rozgwiazda (Callopatiria granifera), różne gatunki jeżowców (Echinoidea) i gąbek (Porifera).
Tereny zalewowe na południowym wybrzeżu półwyspu Dilek
Szlak wędrowny
Na terenie półwyspu Dilek został wytyczony szlak wędrowny o całkowitej długości 15 km, prowadzący przez kanion Olukludere. Szlak rozpoczyna się w punkcie oddalonym o 6 km od bramy wjazdowej na teren Parku Narodowego, a kończy w Doğanbey, gdzie znajduje się centrum dla gości Dilek Yarimadası - Büyük Menderes Deltası Milli Parki.
Szlak wędrowny przez kanion Olukludere
Szlak przez pierwsze 11 km wiedzie pod górę, prowadząc na przełęcz Karakol, na wysokości 900 metrów n.p.m., a przez następne 4 km schodzi w dół, z powrotem do poziomu morza. Po drodze można oglądać roślinność i zwierzynę charakterystyczne dla półwyspu Dilek.
Kierunkowskaz na początku szlaku wędrownego
Z przełęczy Karakol rozciąga się widok na grecką wyspę Samos oraz położone na wybrzeżu miasteczka Güzelçamlı i Davutlar. Podczas zejścia wędrowcy mają widoki na deltę rzeki Büyük Menderes, część jeziora Bafa, góry Beşparmak, równinę Söke oraz grecką wysepkę Agathonisi.
Czas przejścia całej trasy jest szacowany na 4 do 6 godzin w zależności od tempa wędrówki i ilości przerw na fotografowanie, odpoczynek i czytanie tablic informacyjnych. Na 3 i 9 kilometrze znajdują się stawy i źródła wody pitnej.
Na szlaku wędrownym
Uwaga: od grup zorganizowanych wymagane jest posiadanie zezwolenia na przejście całego szlaku. Pozwolenie wydawane jest przez Administrację Parków Narodowych. W przypadku braku tego dokumentu grupy mogą przejść pierwszych 6 kilometrów trasy.
Plażowanie
Na terenie Parku Narodowego wyznaczono cztery miejsca przeznaczone na plażowanie. Znajdują się one przy zatoczkach wzdłuż północnego brzegu półwyspu. Są to kolejno od wjazdu jadąc:
- İçmeler (1 km od wjazdu, 500 m od głównej drogi) - najpopularniejsza zatoczka z piaszczystą plażą i płytką wodą,
- Aydınlık (5 km od wjazdu, 750 m od głównej drogi) - dość zatłoczona zatoczka z plażą piaszczysto-kamienistą, w cieniu sosen, posiada stanowisko ratownika,
- Kavaklı Burun (7 km od wjazdu, 250 m od głównej drogi) - plaża piaszczysto-żwirowa, z ładnymi falami,
- Karasu (11 km od wjazdu, 500 m od głównej drogi) - najspokojniejsza zatoczka z pięknym widokiem na wyspę Samos.
Plaża na Kavaklı Burun
Informacje praktyczne
Wstęp na teren Parku Narodowego Półwyspu Dilek jest płatny. W 2012 roku ceny biletów wynosiły: 4 TL za osobę, 7 TL za motocykl i 10 TL za samochód (wszyscy pasażerowie wjeżdżają w tej cenie). Park Narodowy jest otwarty dla zwiedzających w godzinach od 7:00 do 19:30 od czerwca do września, a w sezonie zimowym od 8:00 do 17:00.
Uwaga: na terenie Parku Narodowego obowiązuje całkowity zakaz palenia ognisk oraz rozbijania namiotów i kempingowania. Zakup ciepłego posiłku jest możliwy w restauracjach zlokalizowanych przy czterech zatokach plażowych. W tych miejscach można również znaleźć toalety publiczne, natryski i fontanny z wodą pitną. Na terenach leśnych rozmieszczone są drewniane stoły i ławy, przy których można zjeść przywiezione ze sobą kanapki czy inne przekąski.
Wzdłuż głównej drogi wiodącej północnym wybrzeżem półwyspu Dilek rozmieszczone są zadaszone tarasy widokowe. Na terenie Parku Narodowego zostały rozmieszczone doskonałe tablice informacyjne dotyczące lokalnej flory i fauny - postawiła je organizacja pozarządowa Ekodosd.
Jedna z tablic informacyjnych w Parku Narodowym
Wjazd na południową część półwyspu Dilek w celu obejrzenia delty rzeki Büyük Menderes jest bezpłatny, ale jazda aż do cyplu na zachodnim krańcu półwyspu nie jest możliwa - to teren wojskowy.
Na półwyspie Dilek położona jest wieś-skansen Doğanbey. Przy drodze prowadzącej z Kuşadası na półwysep Dilek położone są dwa warte odwiedzin miejsca: jaskinia Zeusa z podziemnym jeziorem oraz ruiny antycznego Panionionu - miejsca kultu Posejdona oraz spotkań przedstawicieli jońskich miast na wybrzeżu Azji Mniejszej.
Jak dotrzeć
Dolmuszem: bezpośrednio z Kuşadası, w sezonie letnim dolmusze kursują co kwadrans, przejazd trwa 40 minut, a cena biletu wynosi około 4,50 TL. Dolmusze dojeżdżają najdalej do trzeciej zatoki (Kavaklı Burun), jeżeli chce się dotrzeć do czwartej - najdalszej - trzeba uprzedzić kierowcę i zapłacić dodatkowo 2 TL. Przy wjeździe na teren Parku Narodowego pobierana jest od pasażerów opłata za wstęp.
Statkiem wycieczkowym: rejsy wycieczkowe z portu w Güzelçamlı płyną wzdłuż półwyspu Dilek, zatrzymując się przy wysepkach i zatoczkach i docierając w okolice wyspy Samos. Rejsy trwają od 10:00 do 17:00.
Samochodem: dojazd do północnego wybrzeża półwyspu Dilek (tam, gdzie są wyznaczone plaże i rozpoczyna się szlak wędrowny) jest możliwy drogą wzdłuż wybrzeża z Kuşadası przez Soğucak i Güzelçamlı. Całkowita długość tej trasy wynosi 25 km. Przy wjeździe na teren Parku Narodowego należy uiścić stosowną opłatę.
Dojazd do południowego wybrzeża półwyspu Dilek oraz na tereny delty rzeki Büyük Menderes jest możliwy od strony północnej tylko drogą okrążającą masyw górski, przez Söke. Od tego miasta trasa prowadzi w kierunku zachodnim przez miejscowość Güllübahçe, w której znajdują się ruiny antycznego miasta Priene. Jadąc dalej w kierunku zachodnim mija się wieś-skansen Doğanbey i dociera do wioski Karine, w której znajduje się kilka restauracji rybnych. Dalsza jazda nie jest możliwa - teren wojskowy!
Tereny zalewowe na południowym wybrzeżu półwyspu Dilek
Powiązane artykuły:
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz