Dzieje Hetytów


Wprowadzenie

Przez niemal tysiąc lat państwo Hetytów było jedną z potęg Azji Mniejszej. Tym bardziej zaskakujący jest fakt, że na pierwsze ślady ich cywilizacji natrafiono dopiero w XIX w.

Powrót do spisu treści

Historia

Pochodzenie ludów hetyckich

Hetyci pojawili się w Anatoli około XX w. p.n.e. i szybko zasymilowali się z miejscową ludnością - plemionami Hatytów. Od Hatytów zapożyczyli Hetyci język hattili, którego jednak używali jedynie do celów religijnych. Przejęli także nazwę krainy, którą zamieszkiwali - nazywali ją Ziemia Hatti albo Ziemia miasta Hattuşaş. Nazwa Hetyci ma swoje źródło w XVII-wiecznej Biblii Króla Jakuba, gdzie w ten sposób określano lud, którego potem ślady odkryli dziewiętnastowieczni archeolodzy.

Powstanie imperium Hetytów

W początkowym okresie Hetyci organizowali się w obrębie państw-miast. W XVI w. p.n.e. doszło do częściowego zjednoczenia i ekspansji. Za twórcę państwa Hetytów uważa się obecnie Hattusili I, który podporządkował sobie tereny na południe i na północ od Hattuşaş. Rozpoczął on również podbój terenów królestwa Jamhad w północnej Syrii, które to dzieło dokończył jego syn, Mursili, zdobywając Halab (dzisiaj Aleppo).

Mursili kontynuował podbój Mezopotamii plądrując Babilon, który oddał we władanie swoim sprzymierzeńcom. Niestety niedługo potem został zamordowany w wyniku spisku pałacowego. W wyniku tego państwo Hetytów popadło w chaos i utraciło na rzecz Hurytów północny region Syrii wokół Aleppo oraz Cylicję.

Na lata 1500 - 1430 p.n.e. przypada okres stagnacji w państwie Hetytów. W tym okresie jedynym sukcesem władców Hetyckich było zdobycie terenów poprzez sprzymierzenie się z królestwem Kizzuwatna, władającym Cylicją, przeciwko królestwu Mitanni. Ponieważ oba te królestwa rządzone były przez władców z plemienia Hurytów, dzięki swoim sukcesom politycznym Hetyci przeszli do historii jako jedni z prekursorów polityki międzynarodowej.

Okres największej świetności

Największy rozkwit imperium Hetytów rozpoczął się w XV w. p.n.e. po rządami Tudhaliya I. Poszerzył on granicę królestwa. Podporządkował sobie Lidię (zwaną wówczas Arzawią), Aleppo oraz Mitannię. Po krótkotrwałym osłabieniu królestwa w połowie XIV w. p.n.e., kolejnych podbojów dokonał Suppiluliuma I, obsadzając jednocześnie swoimi krewnymi trony zdobytych królestw.

Okres największej świetności imperium Hetytów przeżywało w XIII w p.n.e. Wówczas obejmowało ono obszarem niemal całą Anatolię i konkurowało o wpływy z Egiptem na południu i Imperium Asyryjskim na wschodzie.

W roku 1274 p.n.e. doszło do bitwy pod Kadesz, w której siły Hetytów starły się w wojskami egipskimi. Była to prawdopodobnie największa w historii bitwa z udziałem rydwanów - brało w niej udział od 5000 do 6000 pojazdów. Egipcjanie pokonali Hetytów, ale nie zdołali ostatecznie rozegrać tego zwycięstwa na swoją korzyść i nie zdołali zdobyć twierdzy Kadesz. Tekst traktatu pokojowego z Kadesz znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Istanbule.

Przeczytaj o bitwie pod Kadesz.

Poniższa mapka przedstawia zasięg państwa Hetytów w XIII w. p.n.e.

Upadek i państwa pohetyckie

Upadek imperium Hetytów związany jest z najazdami ludów morza w XII w. p.n.e.

Kultura hetycka przetrwała do około VII w. p.n.e. w pohetyckich państwach-miastach w południowo-wschodniej Anatoli i północnej Syrii.

Powrót do spisu treści

Język hetycki

Hetyci posługiwali się, w przeciwieństwie do ludów wcześniej zamieszkujących Anatolię, językiem indoeuropejskim. Sami Hetyci nazywali swój język nesili, ale obecnie powszechnie używa się w odniesieniu do niego określenia język hetycki.

Nesili jest najstarszym znanym językiem indoeuropejskim. Został on odczytany na początku XX w., głównie dzięki pracom norweskiego uczonego Jørgena Alexandra Knudtzona oraz czeskiego lingwisty Bedřicha Hroznego. Do zapisu nesili Hetyci wykorzystywali pismo klinowe, które zapożyczyli od Asyryjczyków. Najbogatsza kolekcja tabliczek z zapisami w tym języku znaleziona została w ruinach Hattuşaş - dawnej stolicy państwa Hetytów.

Wśród odnalezionych tam tekstów najszerzej reprezentowane są teksty kultowe i magiczne, ale można wśród nich znaleźć także dokumenty historyczne oraz utwory literackie. Co ciekawe oprócz oryginalnych dzieł literatury hetyckiej, wśród tabliczek z Hattuşaş znajdują się tłumaczenia dzieł z języka akadyjskiego oraz huryckiego.

Hetyci wykorzystywali również pismo hieroglificzne, zapisywane na drewnianych tabliczkach pokrytych woskiem. Teksty tego rodzaju, głównie wyryte w kamieniu, przetrwały w państwach pohetyckich.

Powrót do spisu treści

Polecamy film Lost Cities of the Ancients. The Dark Lords of Hattusha poświęcony imperium Hetytów.

Przeczytaj o innych ludach zamieszkujących Anatolię.

Odpowiedzi

Bitwa pod Kadesz

W bitwie pod Kadesz przewagą byli Hetyci, którym udało się wpędzić w zasadzkę jeden z oddziałów Ramzesa II. Kiedy Ramzes z resztą wojska przybył na ratunek było już po wszystkim. Strategicznie wygrali więc Hetyci. Ponieważ jednak nie udało się uzyskać zasadniczej przewagi żadnej ze stron zawarto traktat pokojowy który wyznaczał strefę wpływów na linii Kadesz-Ugarit. Nieprawdą więc jest, że bitwę pod Kadesz wygrał Egipt.