Bitwa pod Kadesz

W XIII wieku p.n.e. imperium Hetytów znajdowało się u szczytu swojej potęgi i mogło śmiało równać się z innymi mocarstwami bliskowschodnimi tamtej epoki: Egiptem i Asyrią. Ukoronowaniem osiągnięć militarnych władców hetyckich był konflikt z Egiptem i jego kulminacja w ostatecznej rozgrywce pod Kadesz.

Traktat z Kadesz - Muzeum Archeologiczne w Stambule

Do tych wiekopomnych wydarzeń doszło za panowania króla hetyckiego Muwattalli II (1295 - 1272 r. p.n.e.). Jakie były jego aspiracje stało się jasne zwłaszcza po rewolucyjnym kroku tego władcy: przeniósł on mianowicie stolicę imperium z potężnego grodu Hattuşaş do Tarhuntassy. Jego motywację wyjaśnić może spojrzenie na mapę: Hattuşaş położona była zbyt daleko na północy, aby prowadzić z niej z powodzeniem przygotowania do ostatecznej ofensywy na tereny obecnej Syrii - głównego teatru konfliktu hetycko-egipskiego. Dokładna lokalizacja Tarhuntassy nie jest po dziś dzień znana, historycy zakładają jednak jej położenie w pobliżu wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego w Anatolii.

W międzyczasie, a dokładniej w 1279 roku, tron egipski objął faraon Ramzes II. Po początkowych trzech latach względnego spokoju, kiedy to zajmowały go głównie sprawy wewnętrzne kraju, w 1275 roku gotowy był kontynuować syryjskie podboje swojego ojca, Setiego. Pierwsza kampania miała charakter rekonesansu, ale kolejna, rok później miała okazać się ostateczną próbą sił egipskich i hetyckich w walce o dominację nad terenami syryjskimi. Przed jej rozpoczęciem granica wpływów tych dwóch mocarstw przebiegała w regionie Kadesz, nad rzeką Orontes.

Zapisy dotyczące przebiegu konfliktu w 1274 roku pochodzą z pięciu egipskich świątyń: w Ramesseum, Karnaku, Luksorze, Abydos i Abu Simbel. Niestety nie znane są dotychczas żadne zachowane zapisy hetyckie, więc podczas analizy przebiegu wydarzeń trzeba brać pod uwagę możliwość przekłamań po stronie egipskiej.

Po hetyckiej stronie granicy Muwattali II zgromadził potężną armię, złożoną z trzonu, który stanowiły regularne wojska hetyckie, z kontyngentów przysłanych przez kraje wasalne oraz ze znacznej liczby najemników. Źródła egipskie twierdzą, że armia hetycka liczyła sobie 3500 rydwanów oraz 37000 piechoty.

Ramzes II skoncentrował wojska egipskie w okolicach Pi-Ramesse we wschodniej części delty Nilu. Jego armia składała się z czterech dywizji, z czterech miast: Teb, Heliopolis, Memfis i Tanis, pod patronatem odpowiednich bogów. W marcu 1274 roku ta imponująca armia opuściła Egipt i rozpoczęła marsz wzdłuż wybrzeża palestyńskiego w kierunku terenów opanowanych przez Hetytów.

W trakcie przemarszu na czele wysforowała się dywizja z Teb pod dowództwem samego faraona. Decyzja o pozostawieniu z tyłu pozostałej części armii, zwłaszcza po wkroczeniu na wrogie tereny, świadczyła o dużej lekkomyślności lub nadmiernej pewności siebie władcy. W przekonaniu o słuszności podjętej taktyki utwierdzili Ramzesa II dwaj Beduini, którzy dostali się przed jego oblicze tuż przed przekroczeniem rzeki Orontes. Owi Beduini przekazali faraonowi, że chcą przejść na stronę egipską, podobnie jak i ich oddziały, które ciągle znajdowały się pod dowództwem Hetytów. Co więcej, zaświadczyli, że siły hetyckie znajdowały się bardzo daleko, w okolicach Aleppo... Niesamowity jest fakt, że faraon przyjął ich słowa za dobrą monetę i przekroczył rzekę w towarzystwie zaledwie jednej ze swoich czterech dywizji.

Gdy siły egipskie rozbijały obóz przygotowując się do rozpoczęcia oblężenia Kadesz czekała je niemiła niespodzianka: dwóch hetyckich zwiadowców - schwytanych i torturowanych - ujawniło, że cała armia Muwattalli II jest przyczajona w sąsiedztwie i gotowa do ataku. Beduini, którzy twierdzili coś zupełnie innego, byli w rzeczywistości szpiegami hetyckimi!

Ramzes II szybko wysłał posłańców do swoich pozostałych w tyle dywizji, aby nadciągały z pomocą. Jednak było już za późno - Hetyci zaatakowali pozycje egipskie. Co nastąpiło dalej, nie jest do końca jasne. Ze źródeł egipskich wynika, że sam faraon własnymi rękami pokonał tysiące wrogów, a bitwa zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Egiptu. Sam Muwattalli II ponoć błagał faraona o litość dla swoich poddanych.

Ile prawdy jest w tym przekazie? Zapewne niewiele - gdyby faraon nie otrzymał wsparcia ze strony pozostałych dywizji, nie dożyłby końca bitwy. Ze znanych sobie powodów postanowił pomniejszyć rolę posiłków na rzecz swojego osobistego bohaterstwa. Co więcej, podejrzewa się, że zwycięstwu Hetytów przeszkodziły ich własne wojska najemne, które przedwcześnie zajęły się plądrowaniem obozu egipskiego w poszukiwaniu bogactw. Z pewnością Hetyci odnieśli w bitwie znaczne straty, o czym świadczą listy zabitych dowódców hetyckich przedstawione w świątyniach egipskich.

Komu więc przypadło ostateczne zwycięstwo? Obie strony przypisywały sobie ten zaszczyt. Nie można być pewnym ostatecznego wyniku starcia wojskowego, tym niemniej zwycięzcą długofalowym okazał się Muwattalli II. Bezpośrednio po bitwie Ramzes II wycofał swoje siły daleko na południe, nie realizując postawionego przed kampanią celu: podboju terytoriów na północ od Kadesz. Co więcej, wycofujące się wojska egipskie były ścigane przez Hetytów aż po okolice obecnego Damaszku.

Wobec braku ostatecznego rozstrzygnięcia konfliktu przez pozostały okres panowania Muwattalli II groziło odnowienie działań wojennych. Jednak obie strony zostały w poważny sposób osłabione starciem pod Kadesz, co w ostatecznym rozrachunku przyczyniło się do umocnienia w regionie pozycji Asyrii.

Bibliografia

1. Trevor Bryce, The Kingdom of the Hittites, Oksford 2010

2. J.G. Macqueen, The Hittites and their Contemporaries in Asia Minor, Londyn 2001

Powiązane artykuły: