Milas

Współrzędne GPS: 37.316101, 27.781700

Region: 

Milas to niewielkie i niepozorne miasteczko, które niegdyś było stolicą Karii. Obecnie przez turystów jest zapewne kojarzone głównie z lotniskiem Milas-Bodrum, na którym lądują samoloty czarterowe, przywożące wczasowiczów spragnionych wypoczynku na półwyspie Bodrum. Jednakże w Milas znajduje się kilka ciekawych miejsc, z powodu których warto zatrzymać się tu na chwilę przed wyruszeniem w drogę na wybrzeże egejskie.

Ozdobna inskrypcja z meczetu Ulu Cami w Milasie
Ozdobna inskrypcja z meczetu Ulu Cami w Milasie

Rys historyczny

Za czasów karyjskich miasto znane było jako Mylasa i słynęło ze świątyni poświęconej lokalnemu anatolijskiemu bóstwu. Grecy przemianowali to bóstwo na Zeusa, władcę Olimpu, a Mylasa stała się najważniejszym sanktuarium Karyjczyków. Dodatkowo Mylasa połączona była 'Świętą Drogą' z Labrandą, drugim najważniejszym lokalnym miejscem kultu religijnego. Mylasa była przez długi okres stolicą Królestwa Karii, za wyjątkiem czasów panowania słynnego Mauzolosa, który za stolicę wybrał położony dalej na południe Halikarnas (obecne Bodrum).

Najwcześniejsze dzieje

Najwcześniejsze wzmianki historyczne o Mylasie pochodzą z początków VII wieku p.n.e. Wówczas karyjski przywódca z Mylasy o imieniu Arselis wspomógł Gygesa z Lidii w rywalizacji o tron lidyjski. Ten epizod dał początek kultowi Zeusa pobliskiej w Labrandzie: podobno jego posąg trzymał topór o dwóch ostrzach przywieziony z Lidii przez Arselisa.

W Mylasie oddawano cześć trzem lokalnym bóstwom, imiona których zostały zhellenizowane jako Zeus we wszystkich przypadkach. Odróżniały je przydomki: Zeus Labrandyjski (lub Stratios), Zeus Karyjski oraz Zeus Osogoa.

Panowanie perskie

W czasach panowania perskiej dynastii Achmenidów Mylasa zachowała status najważniejszego miasta Karii. Zarządzali nią władcy nominowani przez króla perskiego, związani z imperium na mocy przymierza. W latach 460-450 p.n.e. Mylasa uczestniczyła w Ateńskim Związku Morskim, ale pod koniec V wieku przywrócone zostało na tych terenach panowanie perskie.

Dynastia Hekatomnidów

Rządzącą Karią dynastię założył Hekatomnus (Haketomnos), którego po śmierci zastąpili synowie i córki. Oficjalnie Hekatomnidzi byli satrapami imperium perskiego, jednakże zachowali duży stopień autonomii. W czasach panowania syna Hekatomnusa o imieniu Mauzolos (od 377 do 352 roku pn.e.) dynastia uzyskała w praktyce status władców Karii i opanowała znaczące tereny. Jednak dla Mylasy oznaczało to utratę roli stolicy - Mauzolos wyznaczył do tej funkcji położony nad morzem Halikarnas.

Czasy rzymskie

W 40 roku p.n.e. Mylasa została prawie doszczętnie zniszczona podczas wojny domowej, toczonej przez Rzymian. Wiele z zachowanych do naszych czasów zabytków antycznych pochodzi z okresu odbudowy miasta. W pierwszych wiekach n.e. Mylasa przeżywała okres rozkwitu, była często wspominana przez pisarzy i mogła się poszczycić wyśmienitymi oratorami: Euthydemosem i Hybreasem. W czasach wczesnego chrześcijaństwa zyskała rangę biskupstwa.

Rządy tureckie

Obszary Karii zostały zajęte przez oddziały tureckie pod dowództwem beja Menteşe pod koniec XIII wieku. Od imienia tego przywódcy utworzony tu bejlik nazwano Menteşe, a Mylasa stała się jego stolicą. Centrum administracyjnym stał się zamek Beçin, położony około 5 km od centrum miasta, który ze względów strategicznych był łatwiejszy do obrony.

Imperium Osmańskie przejęło bejlik Menteşe w 1390 roku, ale już 12 lat później, wskutek zwycięstwa Tamerlana nad Osmanami pod Ankarą, przywrócono tu władzę bejów Menteşe. Pod kontrolę osmańską miasto wróciło w 1420 roku, za czasów panowania sułtana Mehmeda I. Jedną z pierwszych decyzji po podboju Mylasy było przeniesienie centrum administracyjnego do Muğli.

Meczet Belen Camii
Meczet Belen Camii

Jeszcze na początku XX wieku Milas posiadał znaczącą populację grecką oraz żydowską. Zgodnie z postanowieniami o wymianie ludności Grecy opuścili miasto w 1923 roku, a społeczność żydowska wyemigrowała w latach 50-tych XX wieku do Izraela.

Centrum Milasu
Centrum Milasu

Milas słynie z produkcji wełnianych dywanów o charakterystycznym, lokalnym wzornictwie. Obecnie dywany wytwarzane są w otaczających miasto wioskach, a ilość krosien tkackich w dystrykcie szacowana jest na aż 7 tysięcy.

Popiersie Atatürka na wzgórzu Hisarbaşı
Popiersie Atatürka na wzgórzu Hisarbaşı

Obecnie Milas to spore miasteczko o charakterze rolniczym, rzadko odwiedzane przez wycieczki. Podczas naszej wizyty w 2012 roku widoczne były intensywne prace archeologiczne w centrum Milasu.

Dom w centrum Milasu
Dom w centrum Milasu

Co warto zobaczyć: 

Świątynia Zeusa Karyjskiego położona jest w dzielnicy Milas o nazwie Hisarbaşı, na wzgórzu na szczycie którego mieści się obecnie ratusz Milasu (czyli Belediye). Do naszych czasów zachowały się fragmenty tej budowli, w tym ściana temenosu czyli świętej dzielnicy, zbudowana z ciosanych kamiennych bloków. Świątynia stała na podeście o wysokości 3,50 metra. Charakterystycznym punktem rozpoznawczym tych antycznych ruin jest pojedyncza, ciągle stojąca, smukła kolumna z kapitelem w porządku korynckim. Styl murarski oraz kształt liści akantu z kapitela kolumny wskazują, że świątynia ta powstała w I wieku p.n.e.

Świątynia Zeusa Karyjskiego
Świątynia Zeusa Karyjskiego

Druga świątynia w Mylasie była również poświęcona Zeusowi, o przydomku Osogos. Jej skromne pozostałości znajdują się w dzielnicy Haci Ilyas, nieopodal muzułmańskiego grobowca Güveç Dede Türbesi. Podobno była to jedna z trzech znanych w świecie greckim świątyń, która posiadała źródło słonej wody.

Jedynym zachowanym fragmentem murów miejskich antycznej Mylasy jest brama nazywana Baltalı Kapı (czyli Brama z Toporem). Jej współczesna nazwa związana jest z wizerunkiem topora o podwójnym ostrzu, umieszczonym na zworniku czyli najwyższym punkcie łuku bramy. Taki topór, nazywany labrys znany jest od czasów minojskich, a w antycznej Grecji wykorzystywany był m. in. do składania ofiar ze zwierząt. Brama datowana jest na II wiek n.e. Najprawdopodobniej to od tej bramy zaczynała się 'Święta Droga' do sanktuarium w Labrandzie.

Najważniejszym zabytkiem w okolicach Milas jest wyśmienicie zachowany grobowiec, nazywany Gümüşkesen, zbudowany w II wieku n.e. czyli w czasach rzymskich. Naukowcy przypuszczają, że stanowi on pomniejszoną kopię słynnego Mauzoleum z Halikarnasu. Nazwa Gümüşkesen jest tłumaczona na dwa sposoby: jako 'Przecinająca Srebro' lub ' Srebrna Sakiewka'. Nazwa ta tłumaczona jest istnieniem legendy, według której pod grobowcem znajduje się skarb srebra, stopionego i w postaci płynnej wlanego pod ziemię przez widoczny otwór w kształcie lejka. Z wyglądu Gümüşkesen to dwukondygnacyjna budowla z gankiem i masywną komorą grobową na niższej kondygnacji. Całość przykryta jest dachem o kształcie piramidy.

W 2012 roku toczyły się prace renowacyjne na terenie położonego naprzeciwko ratusza, na szczycie wzgórza Hisarbaşı karawanseraju Çöllüoğlu Hanı, zbudowanego w latach 1719-1720.

Karawanseraj Çöllüoğlu Hanı
Karawanseraj Çöllüoğlu Hanı

Na terenie miasta zachowały się trzy XIV-wieczne meczety, które są pamiątką po okresie panowania tureckich władców z rodu Menteşe: Orhan Bey Camii, Haci Ilyas Cami oraz Ulu Cami.

Meczet Ulu Cami
Meczet Ulu Cami

Najstarszym budynkiem z okresu osmańskiego jest meczet Firuz Camii, zbudowany w 1394 roku. Wśród zabytkowych meczetów wyróżniają się także odrestaurowane Ağa Camii z 1737 roku oraz Belen Camii, położony tuż przy karawanseraju Çöllüoğlu Hanı.

Meczet Ağa Camii
Meczet Ağa Camii

W Milasie sporo jest dawnych tradycyjnych budynków z czasów osmańskich. Część z nich jest odremontowana, ale większość popada niestety w ruinę.

Tradycyjny dom popadający w ruinę
Tradycyjny dom popadający w ruinę

Jedną z najciekawszych budowli tego typu jest Hacı Ali Ağa Konağı. Posiadłość zbudował w 1868 roku Hacı Ali Ağa. Budynek jest dwukondygnacyjny: na parterze przechowywano niegdyś zboże i oliwę z oliwek, a na piętrze znajdowały się pokoje mieszkalne. W 2005 roku konak odremontowano i zaadaptowane na cele kulturalne. Obecnie mieści się w nim 'Dom Komiksu Turhana Selçuka', znanego twórcy komiksów, urodzonego w Milasie.

Hacı Ali Ağa Konağı
Hacı Ali Ağa Konağı

W centrum miasta położone jest niewielkie muzeum z eksponatami archeologicznymi znalezionymi na terenie samego Milasu oraz w jego okolicach (wstęp wolny).

Głowa Zeusa z czasów hellenistycznych - ekspozycja lokalnego muzeum
Głowa Zeusa z czasów hellenistycznych - ekspozycja lokalnego muzeum

W okolicach miejskiej obwodnicy zachowały się fragmentu późno-rzymskiego akweduktu, a na szczycie wzgórza cmentarnego znajduje się wykuty w skale grobowiec w stylu licyjskim, datowany na IV wiek p.n.e.

Okolice Milasu obfitują w ciekawe zabytki. Wystarczy wspomnieć, że na terenie dystryktu znajduje się 27 znaczących stanowisk archeologicznych. Do najważniejszych można zaliczyć ruiny miasta Euromos, zamek Beçin oraz antyczne sanktuarium Labranda.

Jak dotrzeć?: 

Autokarem: dworzec autokarowy w Milas położony jest przy drodze przelotowej Bodrum-Söke. Wśród połączeń autokarowych warto wymienić te z: Adaną (14 godzin jazdy), Afyonem (7 godzin), Ankarą (10 godzin), Antalyą (7 godzin), Aydın (2 godziny), Bursą (9 godzin), Dalamanem (3 godziny), Denizli (4 godziny), İzmirem (4 godziny), Konyą (10 godzin), Manisą (3,5 godziny), Muğlą (1,5 godziny), Selçuk (2 godziny), Söke (2 godziny), Stambułem (12 godzin) i Yatağan (45 minut).

Dolmuszem: z Bodrum (1 godzina jazdy, 7 TL). Z małego przystanku dolmuszy w centrum Milasu odbywają się również kursy do Iasos (4-5 TL).

Samochodem: z Bodrum do Milas prowadzi w kierunku północno-wschodnim droga D330 (51 km). Z północy do Milasu można dojechać drogą D525 z Söke (82 km), a z położonej na wschodzie Muğli drogą D330 przez Yatağan (66 km).

Centrum Milasu
Centrum Milasu

Powiązane artykuły: