Pomimo tego, że Bodrum znane jest głównie jako miejsce wypoczynku, do którego w miesiącach letnich ściągają tłumy poszukiwaczy dyskotek, plaż i zabawy, również miłośnicy historii i architektury znajdą w tym mieście wiele atrakcji. Największym przeżyciem turystyczno-krajoznawczym, jakiego można doświadczyć podczas pobytu w Bodrum, jest wizyta w górującej nad portem twierdzy. Ta ogromna struktura to Zamek Świętego Piotra, a jej wnętrza kryją w sobie skarby znalezione pod wodami Morza Śródziemnego przez archeologów i poławiaczy gąbek.

Budowa twierdzy

Na początku XV wieku, w obliczu zagrożenia inwazją turecką, zakon joannitów, którego główna kwatera znajdowała się na wyspie Rodos, podjął decyzję o budowie twierdzy na lądzie stałym. Wyboru lokalizacji dokonał Wielki Mistrz Zakonu Philibert de Naillac. Zdecydował on, że zamek zostanie wzniesiony na terenie antycznego miasta Halikarnas, naprzeciwko wyspy Kos, gdzie także stała twierdza należąca do zakonu. Wybrane miejsce było od dawnych czasów znane jako ważne strategicznie, a najwcześniejsze znane badaczom fortyfikacje w tej lokalizacji datowane są na okres dorycki (około 1100 roku p.n.e.). Poprzednio, w XI wieku n.e., na tym samym cyplu niewielki zamek zbudowali Seldżucy, a naukowcy podejrzewają, że wcześniej stał tam pałac słynnego Mauzolosa, władcy Karii w IV wieku p.n.e.

Budowa twierdzy joannitów rozpoczęła się w 1404 roku, pod kierownictwem niemieckiego rycerza, a zarazem architekta Heinricha Schlegelholta. Dekret papieski z 1409 roku gwarantował pracownikom pracującym przy budowie miejsce w Niebie. Do wzniesienia murów twierdzy użyto kamieni pochodzenia wulkanicznego oraz pozostałości z pobliskiego Mauzoleum, dawnego cudu świata. W ścianach zamku widoczne są marmurowe kolumny i reliefy, zagrabione z tej wspaniałej niegdyś budowli.

Przy projektowaniu twierdzy zastosowane zostały najnowocześniejsze w owych czasach rozwiązania architektoniczne. Przejścia prowadzące do bram wejściowych wiły się i zakręcały, tak, aby najeźdźcy nie mogli schronić się przed gradem strzał, kamieni i innych ciężkich przedmiotów spuszczanych na ich głowy z obwarowań.

Pierwsza runda prac została zakończona w 1437 roku. Jedną z najwcześniej zakończonych budowli na terenie twierdzy była kaplica, datowana na 1406 rok. Składała się ona ze sklepionej nawy i absydy. Kaplicę przebudowali w latach 1519 -1520 rycerze hiszpańscy, nadając jej cechy gotyckie. Pod zamkiem wydrążono w skale czternaście cystern, które gromadziły wodę deszczową. Miała ona stanowić zapas wody pitnej na wypadek przedłużającego się oblężenia twierdzy. Zamkowi nadano miano świętego Piotra, a całe miasteczko wokół fortyfikacji było od tego czasu znane jako Petronium.

Ponieważ do zakonu Joannitów należeli rycerze o różnym pochodzeniu, władający wieloma językami, każdej grupie przyznana została jedna wieża obronna. Każda taka grupa językowa była odpowiedzialna za utrzymanie i obronę wyznaczonego odcinka murów poprzez wyposażenie odpowiedniej ilości zbrojnych. Do wewnętrznej fortecy prowadziło siedem bram. Nad bramami oraz na samych murach rycerze umieścili setki herbów i rzeźbionych reliefów, z których do naszych czasów zachowało się 249 wzorów. Przedstawiają one herby wielkich mistrzów zakonu, dowódców zamku, poszczególnych krajów oraz rycerzy i osób duchownych.

Budowa Zamku Świętego Piotra została zakończona przez wielkiego mistrza zakonu joannitów Pierre'a d'Aubusson w latach 1476-1503. Przez przeszło sto lat od rozpoczęcia budowy twierdzy do jej przekazania wojskom osmańskim, twierdza była drugim najważniejszym zamkiem zakonu joannitów i służyła jako schronienie dla chrześcijan z terenów Azji Mniejszej.

W latach 1505-1507 twierdzę ozdobiono pozyskanymi z ruin Mauzoleum w Halikarnasie płaskorzeźbami. Wśród wykorzystanych dekoracji warto wspomnieć o dwunastu tablicach przedstawiających Amazonomachię czyli walką z Amazonkami oraz jedną scenę z Centrauromachii.

Charakterystyka budowli

Zamek Świętego Piotra położony jest na wychodzącym w morze cyplu. Ma plan zbliżony do kwadratu (180 na 185 metrów) i zajmuje powierzchnię 33 tysięcy metrów kwadratowych. W najwyższym punkcie twierdza wznosi się na 47,5 metra nad powierzchnią wody. Od strony północnej i zachodniej mury obronne są podwójne. Nad twierdzą góruje pięć wież obronnych, znanych jako: Angielska, Włoska, Niemiecka, Francuska i Wężowa.

Budowa Wieży Angielskiej, prowadzona pod kierownictwem Johna Candalla, została zakończona w 1480 roku. Wieża posiada dwie bramy: jedna z nich prowadzi na teren wewnętrznej twierdzy, a druga - bezpośrednio na zachodnie obwałowania. Niegdyś wstęp do wieży był możliwy jedynie po moście zwodzonym. Na zachodniej fasadzie wieży widoczny jest wmurowany w budowlę rzeźbiony lew, pochodzący z okresu antycznego. Z tego powodu wieża nazywana bywa także Wieżą Lwią. Ponad figurą lwa znajduje się herb króla Anglii Henryka IV. Ten sam herb umieszczono również nad dolnym wejściem do wnętrza zamku. Po obu stronach herbu królewskiego znajdują się herby zakonne oraz herby należące do rodów szlacheckich, które wsparły finansowo budowę wieży.

Wieża Francuska to najwyższa struktura na terenie Zamku Świętego Piotra. Patronem jej budowy był sam Wielki Mistrz Philibert de Naillac, a jego herb znajduje się na wieży wraz z herbami papieża i króla Francji. Wieżę Włoską, zbudowaną w 1436 roku, zaprojektował architekt Angelo Mascettola.

Zamek pod kontrolą osmańską

W XV wieku Zamek Świętego Piotra dwukrotnie próbowali zdobyć Turcy pod wodzą sułtana Mehmeda II Zdobywcy. Pierwsza próba nastąpiła tuż po zajęciu przez nich Konstantynopola w 1453 roku, a druga - w 1480 roku, zaledwie rok przed śmiercią sułtana. W obu przypadkach atak został odparty przez joannitów. Po tych doświadczeniach zakonnicy zdecydowali się dodatkowo wzmocnić fortecę poprzez pogrubienie jej murów od strony lądu. Na początku XVI wieku Wielki Mistrz Fabrizio Del Carretto rozkazał dobudować dodatkowy bastion, również po stronie lądowej.

W 1520 roku sułtanem osmańskim został Sulejman, nazwany później Wspaniałym. W obawie przed nieuchronnym atakiem tureckim Wielki Mistrz Philippe Villiers de L'Isle-Adam nakazał ponowne wzmocnienie zamku. W tym celu wykorzystano pozostałe materiały z Mauzoleum, tak, że z dawnego cudu świata nie zachowało się już prawie nic.

W czerwcu 1522 roku sułtan Sulejman zaatakował główną siedzibę zakonu joannitów na wyspie Rodos. Twierdza upadła, po sześciomiesięcznych walkach, w grudniu 1522 roku. Warunki podyktowane przez zwycięskiego sułtana wymagały od joannitów przekazanie Turkom twierdzy na wyspie Kos oraz Zamku Świętego Piotra w Petronium.

Po przejęciu Zamku Świętego Piotra znajdująca się na jego terenie kaplica została przekształcona w meczet Sulejmana (tr. Süleymaniye Camii). Do budynku dobudowano minaret, który został zniszczony w 1915 roku, podczas bombardowania przez francuską marynarkę wojenną. Odbudowano go dopiero w 1997 roku.

W 1846 roku brytyjski ambasador w Konstantynopolu, lord Stratford Canning, uzyskał od sułtana pozwolenie na demontaż dwunastu marmurowych reliefów przedstawiających Amazonomachię. Sir Charles Newton, który prowadził wykopaliska na terenie Bodrum, dodatkowo usunął z zamku kilka kamiennych lwów i jednego leoparda. Obecnie wszystkie te eksponaty wystawione są w Muzeum Brytyjskim w Londynie.

Przez wiele wieków Zamek Świętego Piotra służył jak osmańska baza wojskowa. W 1895 roku został przekształcony w więzienie. Po I wojnie światowej w twierdzy stacjonował garnizon włoski, który wycofał się w 1921 roku. Od tego momentu przez przeszło 40 lat budowla stała pusta i powoli popadała w ruinę.

Utworzenie Muzeum Archeologii Podwodnej

W 1962 roku rząd turecki zdecydował się przekształcić twierdzę w muzeum, którego celem było wystawienie znalezionych w basenie Morza Egejskiego antycznych statków. Muzeum Archeologii Podwodnej stało się od tego czasu jedną z najwspanialszych placówek muzealnych w Turcji, a jednocześnie największą placówką na świecie poświęconą archeologii podwodnej.

Informacje praktyczne

Zwiedzanie Zamku Świętego Piotra w Bodrum, w połączeniu z oglądaniem ekspozycji muzealnych, jest możliwe codziennie za wyjątkiem poniedziałków. W miesiącach letnich placówka jest czynna w godzinach od 8:00 do 19:00, a w miesiącach zimowych (listopad - marzec) - w godzinach od 8:00 do 17:00. W 2013 roku bilet wstępu kosztował 20 TL.