Jedną z najciekawszych kobiecych postaci wczesnochrześcijańskich jest bez wątpienia pochodząca z Ikonium święta Tekla. Pamiątką po jej działalności jest podziemny kościół w jaskini, w której święta Tekla spędziła późniejsze lata swojego życia. Miejsce to, znane obecnie jako Ayatekla lub Azize Thecla Yeraltı Kilisesi, znajduje się na obrzeżach miasteczka Silifke, na wschodnim odcinku wybrzeża Morza Śródziemnego.

Zarys historii

Życiorys świętej Tekli znamy dzięki apokryficznym Dziejom Pawła i Tekli, które zostały spisane pod koniec II wieku na terenie Azji Mniejszej. Święty Paweł dotarł do Ikonium (czyli obecnej Konyi) po wygnaniu z Antiochii Pizydyjskiej. Jego kazanie o zaletach dziewictwa usłyszała młoda dziewczyna z bogatego domu, Tekla. Wywarło ono na niej tak wielkie wrażenie, że zdecydowała się zerwać zaręczyny i nawrócić na wiarę chrześcijańską.

Rodzina Tekli oraz jej były narzeczony nie przyjęli tych wiadomości spokojnie. Udali się do rzymskiego zarządcy prowincji i złożyli skargę na świętego Pawła. Apostoł został zamknięty w lochu, ale to nie powstrzymało Tekli od przekupienia strażników i złożenia mu wizyty.

Kolejna skarga u gubernatora rzymskiego spowodowała wydalenie świętego Pawła z Ikonium oraz skazanie Tekli na śmierć przez spalenie na stosie. Jednak w dniu wyznaczonej egzekucji spadła na miasto ogromna ulewa i zgasiła stos, ratując Teklę. Dziewczyna uciekła z miasta przebrana za mężczyznę i odszukała świętego Pawła, aby razem z nim wędrować po Azji Mniejszej i głosić nauki chrześcijańskie.

Podczas tych wędrówek napotkali młodzieńca o imieniu Aleksandros, który zakochał się w Tekli, a ona wyjawiła mu, że jest chrześcijanką. Jej sekret został zdradzony, a dziewczynę rzucono lwom na pożarcie. Tym razem również została ocalona, gdyż dzikie zwierzęta zamiast ją zaatakować, zmieniły się w jej obrońców. W Antiochii Pizydyjskiej Tekla spotkała królową Tryphenę, prawnuczkę Marka Antoniusza oraz siostrę króla Pontu. Podczas gościny u Trypheny, Tekli udało się nawrócić wszystkich domowników na chrześcijaństwo.

Po tych przeżyciach, Tekla, ponownie w męskim przebraniu, odszukała świętego Pawła w Myrze. Był on niezmiernie zdumiony, że widzi ją przy życiu, ale wezwał ją do dalszej pracy ewangelizacyjnej. Tekla na pewien czas wróciła w rodzinne strony, do Ikonium, a następnie osiadła na stałe w Seleucii ad Calycadnum czyli obecnym Silifke. Przez długie lata mieszkała tam w jaskini, nauczając, dokonując cudów i lecząc chorych.

W końcu rozzłościła medyków z Seleucii, którym robiła konkurencję. Gdy nasłani przez nich bandyci przybyli do jaskini, ujrzeli jak skały rozstąpiły się na chwilę przed Teklą, która zniknęła w czeluściach ziemi. Pozostał tylko jej płaszcz, który również zmienił się w skałę. Alternatywna wersja dziejów tej świętej twierdzi, że jej grób znajduje się w Maalula, na terenie Syrii. Oba domniemane miejsca jej pochówku stały się celem pielgrzymek wiernych. Z czasem, Tekla została uznana za świętą Kościoła katolickiego i prawosławnego.

Jaskinia, w której zniknęła święta Tekla, stała się miejscem kultu religijnego, początkowo jako miejsce tajemnych spotkań lokalnej wspólnoty chrześcijańskiej. Najwcześniejsze wzmianki o jaskini i zabudowaniach w pobliżu Silifke, które uznawane są obecnie za martyrium i kościół świętej Tekli, pochodzą z 374 roku. Wówczas miejsce to odwiedził Grzegorz z Nazjanzu, jeden z ojców kapadockich, późniejszy patriarcha Konstantynopola.

W 384 roku miejsce to odwiedziła Egeria, zamożna kobieta pielgrzymująca z Europy do Ziemi Świętej. Pozostawiła po sobie pamiętnik z podróży, odnaleziony dopiero w 1884 roku. Wspomniała w nim o jaskini Tekli jako o miejscu z licznymi celami klasztornymi dla kobiet i mężczyzn. Opisała także centralnie położony kościół otoczony murem.

Znacznie większy kościół pod wezwaniem świętej Tekli został wzniesiony na szczycie pobliskiego wzgórza w V wieku. Jego budowę lokalna społeczność zawdzięczała cesarzowi Bizancjum, Zenonowi Izauryjczykowi. Podobno święta Tekla ukazała mu się po tym, jak utracił tron cesarski, i zapewniła, że go wkrótce odzyska. Gdy jej słowa potwierdziły się, wdzięczny cesarz ufundował świątynię w Seleucji.

Zwiedzanie

Teren udostępniany zwiedzającym, którzy przybywają zobaczyć jaskinię świętej Tekli, zajmuje obszar o wymiarach 800 na 700 metrów. Znajdują się na nich ślady czterech kościołów, kilka cystern, łaźnie oraz fragmenty akweduktu.

Do jaskini świętej Tekli schodzi się po kilku stopniach. W jej wnętrzu znajduje się kościół na planie prostokąta o bokach długości 18 i 12 metrów. Data jego konstrukcji nie jest znana. Bazylika składa się z nawy głównej i dwóch naw bocznych, oddzielonych rzędami kolumn doryckich. Obecność tych kolumn świadczy o wykorzystaniu do budowy kościoła fragmentów architektonicznych z budowli ze wcześniejszego okresu historii. W rogach sufitu widoczne są fragmenty kolorowych mozaik.

Największą strukturą widoczną na powierzchni ziemi, jest fragment apsydy bazyliki wzniesionej najprawdopodobniej przez Zenona Izauryjczyka. Badacze ustalili, że kościół ten w okresie swojej świetności miał 55 metrów długości i 37 metrów szerokości. Bazylika posiadała trzy nawy, wzdłuż których stało po 15 kolumn. Kształt absydy oraz wykorzystanie muru ciosowego do budowy kościoła wyróżniają go wśród innych zabytków architektury sakralnej regionu. Podobno była to największa bazylika na terenie Cylicji i Izaurii.

Nieco na południe od bazyliki i jaskini znajduje się najlepiej zachowana (z sześciu zidentyfikowanych) cysterna na terenie tego stanowiska. Woda dostarczana była do niej przy wykorzystaniu systemu akweduktów. Cysterna ma plan prostokąta o bokach 12,6 na 14,1 metra, a otacza ją gruby na 1,7 metra mur. Zewnętrzna strona to mur ciosowy, a wewnętrzna została wzniesiona z cegieł, po czym pokryta dwoma warstwami tynku w celu zapewnienia szczelności. Cysternę przykrywa sklepienie kolebkowe, wsparte na ścianach i kolumnach.

Prace archeologiczne

Pierwsze prace archeologiczne na tym terenie rozpoczęto w 1907 roku, i trwają one po dziś dzień, niestety z długimi okresami bezczynności. Dlatego też wiedza o stanowisku, jego architekturze oraz o samej jaskini jest niekompletna.

Informacje praktyczne

Wstęp na teren otaczający jaskinię oraz do samej jaskini świętej Tekli jest darmowy. Jednakże obiekt jest otoczony ogrodzeniem i strzeżony, więc trzeba przestrzegać oficjalnych godzin otwarcia: od 9:00 do 12:00 i od 13:30 do 18:00 (w sezonie zimowym od 8:00 do 17:00).

Po dziś dzień, co roku, w dniach 13 i 14 września w jaskini odbywają się nabożeństwa chrześcijańskie.

Dojazd

Jaskinia świętej Tekli położona jest po południowej stronie Silifke, przy ulicy Świętej Tekli (Ayatekla Sokak). Odległość od ścisłego centrum miasta to 2,5 km.