Poetycka nazwa pianka morska to w rzeczywistości sepiolit, minerał należący do krzemianów i szeroko występujący w przyrodzie. Wzór chemiczny minerału to Mg4[Si6O15(OH)2]6H2O, a pełna nazwa - uwodniony krzemian magnezu. Charakteryzuje się porowatą strukturą, matowym połyskiem oraz, najczęściej, białą barwą, chociaż występuje również w innych kolorach, w tym w żółtawym lub zielononiebieskim.
Ważną z punktu praktycznych zastosowań własnością minerału jest jego niska twardość (2 z 10 w skali Mohsa - co oznacza, że można go zarysować paznokciem). Jednakże po wystawieniu go na działanie słoneczne znacznie twardnieje.
Nazwę pianka morska, czyli po niemiecku Meerschaum, zawdzięcza sepiolit wynikającej z niskiej gęstości właściwości unoszenia się na powierzchni wody. Nazwa sepiolit natomiast pochodzi z greki (sepia = mątwa i lithos = skała) i powstała jako nawiązanie do muszli mątwy, którą z wyglądu przypomina ten minerał.
Największe złoża sepiolitu na świecie występują w Turcji, w okolicach Eskişehir, gdzie znajduje się go w nieregularnie rozmieszczonych, kulistych masach, w złożach aluwialnych. Podobno wokół Eskişehir powstało aż 4000 szybów prowadzących do podziemnych korytarzy, gdzie wydobywa się piankę morską. Dwa główne ośrodki wydobywcze to Sepetçi Ocağı oraz Kemikçi Ocağı, około 20 kilometrów na południowy-wschód od Eskişehir. Sepiolit znaleźć można również w Niemczech, Grecji, Maroko, a nawet w Polsce, w Sudetach.
Sepiolit stosowany jest w wielu gałęziach gospodarki, przykładowo w elektrotechnice, w farmacji, jako materiał izolujący (z powodzeniem zastępuje cieszący się złą sławą azbest). W czasach antycznych używano go w łaźniach, jako środek myjący, nazywany Pietra sapo.
Jednakże nas najbardziej interesuje jego zastosowanie do wyrobu przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych w tym biżuterii, a przede wszystkim - fajek, nazywanych po turecku lületaşı. Z sepiolitu wykonuje się pięknie rzeźbione główki fajek. W trakcie użytkowania fajki z pianki morskiej stopniowo zmieniają kolor na żółty, pomarańczowy i czerwony.
Proces produkcji fajek obejmuje usuwanie zewnętrznej warstwy sepiolitu, jego suszenie, ponowne oskrobanie oraz polerowanie woskiem. Wyrzeźbione kształty są wygładzane papierem ściernym, fajka jest następnie podgrzewana w wosku lub stearynie, a na koniec polerowana popiołem. Wielką zaletą fajek z pianki morskiej jest naturalna własność sepiolitu polegająca na pochłanianiu nikotyny i filtrowaniu dymu tytoniowego. Im materiał jest bardziej porowaty, tym lepsze ma własności filtrujące.
Tradycyjnie wyroby z pianki morskiej były wytwarzane w znanych ośrodkach produkcyjnych, w tym we Wiedniu. Jednakże w latach 70-tych XX wieku rząd turecki zakazał eksportu nieprzetworzonej masy sepiolitu, w celu stymulacji produkcji krajowej. Tradycyjni producenci fajek z pianki morskiej zostali tym samym wypchnięci z rynku, a ich miejsce zajęli rękodzielnicy tureccy.
Obecnie, aby zakupić towar najwyższej jakości, należy udać się w tym celu do Turcji. Fajki produkowane poza Turcją są zazwyczaj wytwarzane z pianki morskiej pochodzenia afrykańskiego, która jest znacznie niższej jakości. Należy również wystrzegać się podróbek produkowanych z gipsu.
Kupując fajkę z pianki morskiej należy zwrócić uwagę na usterki i skazy. Często bogate zdobienia, przykładowo w kształcie głowy, mają na celu zamaskowanie pęknięć i wad. Dlatego też cena fajki bez zdobień bywa równie wysoka jak bogato zdobionej - kupując fajkę w prostych kształtach otrzymujemy gwarancję jakości, gdyż na gładkiej powierzchni wszelkie skazy byłoby widać jak na dłoni.
Natomiast przy samym użytkowaniu fajki warto pamiętać, by zawsze brać ją w umyte ręce. Na nowej fajce wszelkie zabrudzenia są bardzo widoczne, a sam produkt znacznie traci w oczach kolekcjonerów na wartości.
