Nysa to ruiny antycznego miasta, pięknie położone u stóp góry nazywanej w starożytności Messogis i przedzielone głębokim wąwozem, który został wydrążony przez spływający z gór potok. Imponujące rozmiarami oraz niezłym stanem zachowania pozostałości Nysy rzadko odwiedzane są przez turystów, więc z dużym prawdopodobieństwem możliwa jest tu samotna wędrówka pomiędzy dawnymi budynkami i porastającymi teren drzewkami oliwnymi.

Biblioteka w Nysie

Nazwa 'Nysa' pojawia się po raz pierwszy w Iliadzie, w której Homer wspomina o bohaterze o imieniu Lycurgus (Lycomedes), który przegonił kapłanki Dionizosa przez święte góry Nysy. Podobno to właśnie Dionizosowi poświęcił miasto Antioch I Soter, który założył tu osadę w III wieku p.n.e. Nazwa Nysa jest również wywodzona od imienia osoby z rodziny króla Antiocha, najprawdopodobniej od jego żony.

Sławę Nysie przyniosło nie tylko związanie jej z bogiem wina, ale również pochodzenie z niej wielu uczonych. Dowodem na potęgę intelektualną Nysy są ruiny wspaniałej biblioteki.

Biblioteka w Nysie

Antyczne miasto Nysa rozsławione zostało przez greckiego geografa i podróżnika Strabona (64/63 r. p.n.e. - 24 rok n.e.), który w nim studiował i dokładnie je opisał. Nazwał on Nysę 'podwójnym miastem', właśnie z powodu dzielącego je na dwie części wąwozu. Według Strabona nad wąwozem znajdował się jeden most spinający jego brzegi. Ponadto antyczny geograf wspominał o zdobiącym wąwóz 'amfiteatrze' z ukrytym podziemnym przejściem, teatrze nad którym wznosiły się dwa szczyty oraz o dwóch gimnazjonach i terenie targowym.

Wąwóz dzielący Nysę

Strabon wspomina ponadto, że Nysa powstała z połączenia trzech miast, założonych przez trzech braci: Athymbrosa, Athymbradosa i Hydrelosa. Przez wiele lat znana była jako Athymbra, o czym świadczyć miał list z 281 roku p.n.e., w którym mieszkańców miasta nazywa się Athybrianoi.

Łaźnie z czasów rzymskich

W czasach bizantyjskich i tureckich Nysa stopniowo podupadała. Ostateczny cios zadał jej w 1402 roku Tamerlan, który złupił miasto. Mieszkańcy opuścili Nysę i nigdy już do niej nie wrócili, a pamiątki po dawnej świetności stopniowo popadły w ruinę, wymywane wodami górskich potoków i pozarastane przez bujną roślinność.

Antyczny most w Nysie

Zwiedzanie Nysy

Wizyta na terenie Nysy potwierdza dość dokładnie opis Strabona: rzeczywiście miasto przecięte jest wąwozem, którym w zimie i wczesną wiosną spływają zimne wody z gór. Nad wąwozem stoi most, a długi odcinek potoku został skanalizowany tak, aby woda płynęła pod ziemią. Istnieją również ślady wszystkich wymienianych przez Strabona budowli, chociaż zostały one znacząco przebudowane w czasach rzymskich.

Gimnazjon - widoczne obecnie ruiny budynku nie są tą samą budowlą, o której wspominał Strabon, ponieważ tamta miała o wiele mniejsze rozmiary. Zachowane do naszych czasów pozostałości gimnazjonu pochodzą z późnych czasów rzymskich. Budynek ten, wraz z palestrą, był szeroki na 70 metrów i długi aż na 165 metrów. Jego północny fragment został zniszczony podczas konstrukcji nowoczesnej drogi, biegnącej przez teren Nysy.

Gimnazjon w Nysie

Stadion to budowla długa na 192 metry, która mogła niegdyś pomieścić 30 tysięcy widzów. Być może to o stadionie pisał Strabon wspominając o 'amfiteatrze' czyli budynku zaokrąglonym na obu końcach. Niestety do naszych czasów nie zachowały się siedziska stadionu, całkowicie zniszczone przez wody strumienia.

Stadion w wąwozie

Budynek biblioteki jest najlepiej zachowaną oryginalną strukturą tego typu na terenie Azji Mniejszej. Można go porównywać jedynie z biblioteką Celsusa w Efezie, jednakże obecny stan tamtejszej budowli jest wynikiem intensywnej rekonstrukcji, natomiast biblioteka w Nysie zachowała się w dobrym stanie od czasów rzymskich.

Biblioteka w Nysie

Biblioteka była prawdopodobnie budynkiem trzykondygnacyjnym, a jej czytelnia mierzyła sobie 13,40 na 14,80 metrów. Manuskrypty w postaci zwojów i ksiąg przechowywane były na półkach zainstalowanych w niszach na ścianach budowli.

Biblioteka w Nysie

Teatr zachował się w Nysie w świetnym stanie, odzwierciedlającym jego rzymski charakter. Średnica orchestry wynosi 27 metrów, a na widowni zasiadało kiedyś do 12 tysięcy osób.

Teatr w Nysie

Poniżej obszaru skene czyli kamiennej budowli naprzeciwko widowni znajduje się duży basen, który w dawnych czasach wypełniany był wodą i wykorzystywany do przedstawień bitew morskich. Teatr zasłynął z pięknych fryzów dekoracyjnych przedstawiających sceny z życia Dionizosa. Przed teatrem położony jest duży plac o charakterze ceremonialnym, wspierany przez potężną podbudowę.

Teatr w Nysie

Buleuterion to dobrze zachowany budynek pochodzący z II połowy II wieku n.e., na co wskazuje styl jego dekoracji. Buleuterion posiada 12 rzędów siedzisk, na których zasiadało od 600 do 700 osób. Strabon nazywał ten obiekt gerontikon, co oznacza, że obradowała w nim rada starców.

Buleuterion w Nysie

Agora była terenem targowym o wymiarach 89 na 105 metrów, otoczonym ze wszystkich stron kolumnadami. Kolumny po stronie wschodniej i południowej były w porządku jońskim, a te położone na pozostałych bokach agory - w porządku doryckim. Z tych różnic stylów arhcitektonicznych oraz z rodzajów wykorzystanych ornamentów wiadomo, że agora została przebudowana i powiększona w czasach rzymskich.

Agora w Nysie

Nekropolia położona jest na rozległym terenie po zachodniej stronie miasta. Zmarłych chowano w Nysie w sklepionych komorach, czasami dodatkowo w sarkofagach.

Informacje praktyczne

Ruiny antycznej Nysy położone są na rozległym obszarze, po obu stronach nowoczesnej drogi prowadzącej z Sultanhisar do Kavaklı Köyü. Teren jest mocno zarośnięty drzewami, krzewami i chaszczami, które maskują przecinający miasto wąwóz - o wypadek nie jest trudno! Zalecamy odpowiednie ubranie (wygodne obuwie, długie nogawki) oraz zachowanie szczególnej ostrożności.

Panorama Nysy

W Nysie trwają prace archeologiczne, część terenu jest ogrodzona i niedostępna dla zwiedzających.

Agora w Nysie

Podczas naszej wizyty w sierpniu 2012 roku w okolicach Sultanhisar szalały pożary lasów gaszone przez samoloty straży pożarnej. Odległość ruin od terenów zajętych przez ogień nie była duża, trzeba więc liczyć się z ewentualnymi utrudnieniami w dotarciu do Nysy oraz brać pod uwagę możliwość szybkiej ewakuacji.

Buleuterion w Nysie

Wstęp na teren Nysy jest płatny, w 2012 roku bilet kosztował 5 TL.

Bibliografia

1. Akurgal, Erkem, Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Stambuł, 2011
2. Freely, John, The Western Shores of Turkey, Londyn, 2008

Gimnazjon w Nysie