Miasteczko Iznik jest wyjątkowe pod wieloma względami: odbyły się w nim dwa sobory powszechne, a jego położenie nad jeziorem (tr. İznik Gölü) sprawia, że jest to atrakcyjne miejsce wypoczynkowe. Jednakże najbardziej unikaną cechą Izniku są świetnie zachowane fortyfikacje, które do dzisiaj otaczają miasto. Wjeżdżając do Izniku trzeba przejechać przez jedną z zabytkowych bram, a podczas spaceru po mieście uwagę zwraca zachowany od czasów antycznych układ szlaków komunikacyjnych. Ich podstawą są dwie arterie przecinające Iznik ze wschodu na zachód i z północy na południe.

Brama Yenişehir w Izniku

Długość fortyfikacji Izniku wynosi około 5 km, a do miasta prowadzą cztery główne bramy: İstanbul Kapısı, Yenişehir Kapısı, Lefke Kapısı oraz Göl Kapısı. Zachowały się również pozostałości 12 mniejszych bram oraz 114 wież obronnych. Na niektórych odcinkach wysokość murów sięga 13 metrów.

Pierwsze mury obronne Izniku, wspominane przez greckiego geografa Strabona, powstały w okresie hellenistycznym, pod rządami Lizymacha czyli na przełomie IV i III wieku p.n.e. Z tamtych fortyfikacji niewiele się do naszych czasów zachowało. Mury obronne w Izniku zostały następnie rozbudowane w kształcie pięciokąta otaczającego miasto pod koniec I wieku n.e. w czasach panowania rzymskiej dynastii Flawiuszy.

Samochód TwS pod murami w Izniku

Trzęsienie ziemi z 123 roku n.e. poważnie naruszyło fortyfikacje Izniku, podobnie jak i wiele innych budowli miasta. Środki na odbudowę przekazał Iznikowi cesarz Hadrian, któremu w podzięce zadedykowano wschodnią bramę czyli Lefke Kapısı.

W 268 roku n.e. miasto zostało zdobyte i zniszczone przez Gotów. Fortyfikacje odbudowano na rozkaz cesarza Klaudiusza II, zachowując ich przebieg z I wieku n.e. W nadanym im wówczas wyglądzie zachowały się do obecnych czasów. Niezbędne naprawy murów były wykonywane w czasach bizantyjskich. Najpierw wyremontowano je za panowania cesarza Justyniana, gdy ponownie zostały uszkodzone przez trzęsienie ziemi. W VII wieku mury wzmocniono podczas arabskich najazdów na Bizancjum.

Fragment murów obronnych w Izniku

Najsłabiej zachowaną z głównych bram w Izniku jest Göl Kapısı czyli Brama Jeziora. Jej pozostałości położone są po zachodniej stronie miasta, przy jeziorze Iznik.

Brama Göl w Izniku

Brama południowa, nazywana Yenişehir Kapısı, została zbudowana w III wieku n.e. Jej nazwa związana jest z położeniem przy drodze prowadzącej z Izniku na południe, do miasta Yenişehir. Pomiędzy bramami Yenişehir Kapısı i Lefke Kapısı ciągnie się dobrze zachowany fragment murów obronnych, który można oglądać podążając wzdłuż nich ścieżką.

Brama Yenişehir w Izniku (kliknij aby powiększyć)

Grecka inskrypcja na wschodniej bramie Lefke Kapısı głosi, że zbudował ją w 123 roku n.e. dla cesarza Hadriana prokonsul Marcus Plancius Varus z pomocą obywatela Cassiusa Chrestosa. Sarkofag Chrestosa został odnaleziony na terenie wschodniej nekropolii i jest wystawiony w ogrodzie Muzeum Archeologicznego w Izniku. Brama była rozbudowywana w okresie bizantyjskim, kiedy to nadano jej formę potrójną. Po wejściu na szczyt tej bramy można obejrzeć sobie okolicę Izniku z ciekawej perspektywy.

Brama północna (İstanbul Kapısı) była zbudowana w czasach cesarza Wespazjana i odremontowana na rozkaz Hadriana. Również ona jest bramą potrójną, a zdobią ją płaskorzeźby oraz rzeźbione głowy meduz.

Brama Stambulska w Izniku

Na odcinku biegnącym w kierunku zachodnim od tej bramy ciągnie się najlepiej zachowany fragment murów obronnych Izniku, osiągający wysokość od 11 do 13 metrów. Znajdują się na nim trzy wieże o kwadratowej podstawie, których ściany wyłożone są białym marmurem. Brama Stambulska i jej otoczenie wyróżniają się w ten sposób kolorystycznie od pozostałych fortyfikacji. Być może był to celowy zabieg, mający na celu wywarcie odpowiedniego wrażenia na gościach przybywających z Konstantynopola.

Brama Stambulska w Izniku (kliknij aby powiększyć)

Wśród mniejszych bram, których fragmenty można oglądać w Izniku, warto wymienić Bramę Pałacową (Saray Kapısı) oraz Bramę Kogucią (Horoz Kapısı). Nazwa Saray Kapısı pochodzi od znajdującego się niegdyś w jej sąsiedztwie pałacu sułtana Orhana, który żył w XIV wieku.

Brama Saray w Izniku

Bibliografia

• Herrin, Judith, Byzantium. The Surprising Life of a Medieval Empire, Londyn 2008
• Wilson Mark, Biblical Turkey, Stambuł 2012