Starożytne miasto nazywane Komaną Pontyjską (gr. Κόμανα Ποντική) należało do królestwa Pontu. Położone nas rzeką Iris (obecnie Yeşilırmak), miało z tego powodu strategiczne znaczenie handlowe. Komana Pontyjska zaliczana jest przez uczonych do tzw. "państw-świątyń". Owe świątynie wyróżniała od pozostałych obiektów sakralnych ich duża niezależność. Były to jednostki samorządne, z własnymi władzami, podległymi terytoriami oraz źródłami przychodów.

Pierwsze "państwa-świątynie" pojawiły się na terenie Anatolii już podczas panowania Hetytów. Dotarły tu najprawdopodobniej dzięki wpływom z Mezopotamii. Na terenie Komany Pontyjskiej, nazywanej wówczas Kummami, znajdowała się świątynia poświęcona bogini słońca Hepat. W tamtych czasach świątynia nie była w pełni niezależna, ale posiadała pewne struktury władzy, podlegające królowi i zarządcom hetyckim.

W czasach władców pontyjskich w Komanie Pontyjskiej czczona była bogini księżyca Ma, do świątyni której było przypisanych ponoć aż 6000 niewolników. Jednocześnie Komana była ważnym miastem handlowym, zwłaszcza dla kupców z Armenii. Położenie nad rzeką Yeşilırmak zapewniało zarówno urodzajne ziemie uprawne, jak i szlak handlowy dla kupców. Z inskrypcji umieszczonych na moście z czasów rzymskich wiemy, że Komana posiadała status azylu oraz że była "święta i nienaruszalna".

Znajdująca się tu świątynia była zapewne budynkiem z czterokolumnowym portykiem, w którym stał posąg bogini Ma. Najprawdopodobniej otaczała ją forteca oraz miasto, w którym żyli służący i kapłani bogini. Z powodu prostytutek świadczących tu usługi w imieniu bogini, Komana posiadała reputację "małego Koryntu". Sama bogini Ma określana była jako "niezwyciężona" oraz jako "bogini zwycięstwa". Na monetach bitych w Komanie za panowania rzymskich cesarzy Kaliguli, Trajana i Septymiusza Sewera widać boginię Ma dzierżącą włócznię i tarczę.

W historii chrześcijaństwa Komana Pontyjska zapisała się jako miejsce, gdzie, w drodze wiodącej z wygnania w górach Antytaurusu na dalsze wygnanie do Picundy nad Morzem Czarnym (obecnie w Gruzji), zmarł z wycieńczenia w 407 roku święty Jan Chryzostom.

Na terenie Komany Pontyjskiej prowadzone są od 2004 roku prace archeologiczne, mające na celu dogłębne poznanie jej pozostałości, w tym obszaru osadnictwa oraz nekropolii.

Informacje praktyczne:

Teren Komany Pontyjskiej jest niedostępny dla zwiedzających - wykopaliska są otoczone ogrodzeniem i niestety niewiele spoza niego widać.

Więcej informacji o Komanie Pontyjskiej znajdziecie w relacji Turcja dookoła.